Monthly Archives Wrzesień 2017

Przy analizowaniu treści ustawy w części poświęconej programom komputerowym należy mieć pełną świadomość, że jest ona wynikiem wyraźnego kompromisu. Nie da się bowiem ukryć przemożnego wpływu, jaki na kształt poszczególnych przepisów regulacji „komputerowej” miały naciski różnych środowisk, żywotnie zainteresowanych w przyjęciu jak najkorzystniejszego dla nich modelu ochrony.

Co do twórczego charakteru przedmiotu praw autorskich, odnieść można mylne wrażenie, iż mamy w przypadku tej przesłanki do czynienia z tzw. potocznie „masłem maślanym”, czyli, używając fachowej terminologii, ze stanem określanym jako idem per idem (to samo przez to samo). Przecież każdy utwór musi być twórczy.

Przy głębszej analizie problemu sprawa twórczego charakteru przedmiotu praw autorskich nie wydaje się już jednak zbytecznym superfluum ustawowym. Co prawda zastanawiać się można nad poprawnością zastosowanej nomenklatury (czasami przesłanka twórczego charakteru utworu tłumaczona jest jako jego oryginalność), ale niewątpliwie najistotniejsze jest odczytanie zamierzonych świadomie intencji ustawodawcy, a więc zastanowienie się nad treścią, praktycznym znaczeniem ko-mentowanej cechy definicyjnej.

Przyjęty w ustawie model ochrony programów komputerowych jest kompromisowy, ponieważ zbudowany został na drodze wprowadzenia dających się ze sobą pogodzić ustępstw na rzecz rywalizujących o mocną pozycję na rynku grup interesów. Choć niewątpliwie najsilniejsi są w tym zakresie producenci, trudno w tej chwili autorytatywnie rozstrzygnąć, czy szczególne przepisy Rozdziału 7 ustawy uprzywilejowują ich w zestawieniu z preferencjami przyjętymi dla twórców i użytkowników.

Ułatwieniem interpretacyjnym jest dotychczasowe orzecznictwo, w tym zwłaszcza Sądu Najwyższego. Jednakże tego typu wskazówki nie mogą być wprost stosowane. Tylko wówczas, gdy podobieństwo między rozwiązanym a pojawiającym się problemem jest daleko posunięte, w konkluzji sądowej można doszukiwać się odpowiedzi na pytanie o twórczy charakter ocenianego dzieła, co oczywiście nie oznacza, iż dorobek judy- katury nie stanowi cennego źródła, proponującego możliwe do zastosowania kierunki wykładni.

Należy mieć poza tym świadomość, iż w terminologii ustawowej zależnym jest prawo do opracowania (majątkowe prawa autorskie do niego), nie zaś powyżej scharakteryzowane uprawnienie twórcy utworu pierwotnego. Można wobec tego skonstatować, iż prawa zależne są szczególnego rodzaju prawa autorskimi – ze względu na uwarunkowanie ich wykonywania przez podmiot wyłącznie uprawniony. Co do treści i istoty nie różnią się one od praw do utworów samoistnych, dlatego też przy okazji omawiania majątkowych praw autorskich nie będziemy czynili rozróżnienia w tym względzie (por. rozdział IV).

Podobnie jak jest to w przypadku programów komputerowych, zasadą jest wy-łączność podmiotu uprawnionego z tytułu stworzenia danej bazy danych na decydowanie ojej opracowaniu, np. tłumaczeniu (por. art. 2 ust. 2 zd. 2 i art. 74 ust. 4 pkt 4 PrAut), choć jednocześnie ustawodawca uelastycznia, podobnie jak jest to odnośnie do programów komputerowych, zasady korzystania z chronionych prawem autorskim baz danych-z myślą o legalnych ich użytkownikach (art. 171 i75ust. 1 PrAut).

Dotyczyć to będzie np. przedruków, stosowanych często w czasopismach, choć w praktyce przeważają zdecydowanie przedruki bieżących artykułów, nie zamawianych jednak przez wtórnie posługującego się nimi wydawcę.

Zupełnie inaczej proporcje te przedstawiają się w wypadku zbiorów utworów. Wystarczy powołać najbardziej charakterystyczne dla tego typu niesamoistnych dzieł antologie, stanowiące uporządkowane przez ich autora podsumowanie twórczości literackiej minionego okresu w określonym jej fragmencie.

Ustawa zakłada kumulatywne występowanie obu przesłanek, wobec czego muszą być one postrzegane we wzajemnym powiązaniu między sobą. Zresztą w praktyce trudno znaleźć przypadki, w których wnoszeniu do konkretnego dzieła twórczych elementów nie towarzyszy posiadanie przez nie indywidualnego, nacechowanego osobowością twórcy charakteru.

Wymogu indywidualizacji nie można mimo to interpretować zbyt liberalnie. Nie wystarcza bowiem sama możliwość przypisania danego utworu autorstwu konkretnego twórcy, np. dzięki podpisaniu się przez niego na rękopisie powieści. Indywidualizacja dotyczy wszak nie tyle identyfikacji podmiotowego pochodzenia utworu, co raczej stwierdzeniu nacechowania go charakterystycznymi dla danego twórcy elementami, co najczęściej określane jest mianem stylu czy metody tworzenia. Nie zawsze piętno to może zostać wystarczająco zaakcentowane i nie w każdym przypadku ma ono istotniejsze znaczenie, zwłaszcza biorąc pod uwagę dzieła techniczne, w tym informatyczne.

Z drugiej strony, należy zauważyć, iż niezależnie od czasowych granic ochrony konkretne dzieło może być kwalifikowane jako twórcze w rozumieniu prawa autorskiego, nawet wówczas jeśli pochodzi z odległej przeszłości (por. np. nowy art. 993 ustawy), a jednocześnie słowne, muzyczne lub słowno-muzyczne dzieła sztuki ludowej będą w większości przypadków spełniały ustawowe cechy utworu (por. art. 1 ust. 1 ustawy), mimo iż duża ich część jest dziełami anonimowymi.

Po drugie zaś, w ramach prac nowelizacyjnych wysunięta została nie zrealizowana propozycja, aby w kontekście art. 69 ustawy doprowadzić do zawężenia tej kategorii podmiotowej do zakresu jedynie głównego reżysera audiowizualnego dzieła (co prowadziłoby do eliminacji z uprzywilejowanej pozycji pozostałych reżyserów, pracujących nad danym utworem, zajmujących się w trakcie jego realizacji reżysero-waniem, czyli tzw. drugich reżyserów czy asystentów reżysera, którzy w celu dowiedzenia swojego współtwórczego statusu musieliby udowodnić wniesienie w powstanie konkretnego utworu swojego twórczego, niesamoistnego wkładu).