Monthly Archives Luty 2014

W grę będzie więc wchodziło np. posłużenie się takim, a nie innym językiem w przypadku utworów literackich, określoną konwencją, choćby co do rymów, przy pisaniu wierszy, zastosowanie konkretnej techniki malarskiej, np. dywizjonistycznej, do plastycznego zobrazowania obserwowanego krajobrazu itp.

Obie powyższe, określone negatywnie przesłanki powstania utworu łączy to, iż mają one charakter formalny, dotyczą bowiem nie treści przedmiotu praw autorskich, ale jej wyeksponowania w celu zapoznania się przez inne osoby z twórczą, indywidualną koncepcją autora. Podczas jednak gdy postać ustalenia jest przesłanką

Majątkowe prawo do rozpowszechniania (art. 74 ust. 4 pkt 3 ustawy) służy udostępnianiu programu objętego ochroną z tytułu prawa autorskiego osobom trzecim. To od decyzji podmiotu wyłącznie uprawnionego zależy, czy będzie on zainteresowany rozpowszechnianiem swojego programu oraz w jakiej formie będzie chciał to uczynić.

Jeżeli chodzi z kolei o art. 74 ust. 4 pkt 3, to w wyniku zmian nowelizacyjnych z 9.6.2000 r. został on^poważnie okrojony – poprzez wykreślenie jego końcowej, roz-budowanej części, poświęconej szczególnej w stosunku do art. 51 ust. 2 ustawy kon-strukcji wyczerpania prawa. Obecnie więc wyczerpanie prawa w przypadku programów komputerowych odbywa się na takich samych zasadach, jak odnośnie do pozostałych utworów, z wyeliminowaniem istniejących wcześniej w tym przedmiocie różnic (w ramach nowelizacji wykreślone zostało całe zdanie 2 art. 74 ust. 4 pkt 3 ustawy, zgodnie z którym wraz z pierwszą sprzedażą egzemplarza, na którym program został utrwalony, przez uprawnionego lub za jego zezwoleniem, wyczerpywało się prawo do rozpowszechniania tego egzemplarza nie naruszało to prawa do kontroli dalszego najmu lub dzierżawy programu komputerowego lub jego egzemplarza). I tak np., jeżeli chodzi o utwory w ogólności, to przed wejściem w życie omawianej nowelizacji wyczerpaniu podlegał, podobnie jak obecnie, obrót ich egzemplarzami, który zasadniczo w praktyce sprowadza się do sprzedaży materialnych nośników, na których utwory zostały utrwalone. W przypadku zaś programów komputerowych przed nowelizacją wyczerpanie prawa w rozumieniu poprzedniego brzmienia art. 74 ust. 4 pkt 3 dotyczyło rozpowszechniania ich egzemplarzy, przez które to określenie rozumieć należy, zgodnie z definicją z art. 6 pkt 3 ustawy, wszelkie formy ich publicznego udostępniania, a więc nie tylko sprzedaż (rozpowszechnianie może następować przez publiczną prezentację, użyczenie, najem itp.). Wynikało z tego, że instytucja wyczeipania prawa w przypadku programów komputerowych miała przed nowelizacją szerszy zasięg przedmiotowy niż w regulacji ogólnej, skoro obrót egzemplarzami stanowi tylko jedną z fonu ich rozpowszechniania.

Powyżej wspomniano już o uzewnętrzniającym aspekcie kreacji utworu, związanym z określeniem „przejaw”, użytym na oznaczenie utworu. Zastosowanie tego terminu posiada bezpośrednie przełożenie na konkretne skutki prawne. Chodzi o moment ustalenia utworu, kończący etap działalności prowadzącej do jego powstania i decydujący o rozpoczęciu ochrony autorskoprawnej.

Intencją tej zmiany było niewątpliwie rozciągnięcie zastosowania powyższej normy na przypadki, w których użytkownik nie zawiera w celu korzystania z programu odrębnej umowy, np. nabywając jego egzemplarz w sklepie informatycznym (de facto dochodzi wówczas do zawarcia dorozumianej umowy poprzez akceptację przez nabywcę egzemplarza warunków przedkładanych przez osobę wyłącznie uprawnioną co szczególnie wyraźnie przejawia się w przypadku licencji shrink-wrap, czyli tzw. umów celofanowych).

Natomiast udostępnienie publiczne wymaga podzielenia się twórczą koncepcją autora z innymi osobami na forum publicznym, czyli w miejscu dostępnym dla nie oznaczonych z imienia i nazwiska, anonimowych dla twórcy adresatów.

Jeśli wobec tego poeta odczyta świeżo ułożony wiersz swojej żonie we własnym domu, nie będzie można mówić jeszcze o jego rozpowszechnieniu, inaczej niż w przypadku wyrecytowania go po raz pierwszy na wieczorze autorskim, np. w sali kinowej przy wolnej sprzedaży biletów, niezależnie od liczby osób chętnych do wzięcia udziału w takiej imprezie (nawet przy jednym tylko słuchaczu).

W praktyce odgrywa ono wobec tego rolę orientacyjną. Pozwala mianowicie ocenić, jak intensywnie dane dobro przez prawo autorskie jest chronione, tzn. możliwe jest dzięki niemu wskazanie tych elementów dzieła, których bezprawna eksploatacja uprawnia do wysuwania roszczeń, przewidzianych w ustawie. Im tych elementów mniej, tym mniejsze jest oczywiście prawdopodobieństwo naruszenia cudzych praw autorskich.

Od strony redakcyjno-normatywnej szczególna regulacja ochrony baz danych na gruncie prawa autorskiego wykazuje podobieństwo do unormowania szczególnej ochrony autorskoprawnej, dotyczącej utworów architektonicznych, architektonicz- no-ubranistycznych oraz urbanistycznych. Podobnie jak ta ostatnia ochrona baz danych nie została bowiem w obrębie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych wyeksponowana poprzez wyodrębnienie jej w oddzielny rozdział, tak jak jest to w przypadku programów komputerowych czy utworów audiowizualnych, gdyż poświęcone w sposób szczególny bazom danych przepisy rozmieszczone są w różnych miejscach (rozdziałach) ustawy.

Najbardziej właściwym pojęciem, oddającym istotę przesłanki twórczego charakteru przedmiotu praw autorskich, jest kreatywność utworu. Kreację rozumieć natomiast należy jako konstruowanie dzieł, wyposażanych w nowe, nie istniejące wcześniej wartości, które byt swój zawdzięczają właśnie twórczym możliwościom i uzdolnieniom poszczególnych osób, zdecydowanych stworzyć na podstawie własnej wiedzy, umiejętności i wrażliwości poznawalne dobra, z którymi można się zaznajomić i które dla określonych celów można wykorzystać (mające nie tylko konkretną wartość poznawczą, estetyczną czy użytkową, ale także majątkową, ekonomiczną – jako wyodrębnione obiekty niematerialne, mogące stanowić przedmiot rynkowego obrotu).

Szczególnej regulacji utworów audiowizualnych poświęcony jest rozdział 6 ustawy (por. art. 69-73). Mogą to być i z reguły są, biorąc pod uwagę ich status prawny, utwory współautorskie. Cechuje je bowiem z jednej strony wnoszenie twórczych wkładów przez osoby bezpośrednio zaangażowane w kreowanie tego rodzaju dziel, które to osoby traktowane sąjako współtwórcy utworu audiowizualnego (por. art. 69 ustawy).

Zróżnicowanie możliwej do zastosowania indywidualizacji twórczości związane jest z konkurencyjnymi wobec niej wymogami coraz częściej akcentowanej w praktyce standaryzacji, która ułatwia i upraszcza przydatne społecznie działania i procesy. Standaryzacja z natury swojej sprzyja unifikowaniu spojrzenia na rzeczywistość i sposobu jej przedstawiania.

Podpisywanie projektu przez osoby go wykonujące związane jest z wymogami prawa budowlanego, w tym m.in. z art. 35 ust. 1 pkt 3 ustawy z 7.7.1994 r. Prawo budowlane (Dz.U. Nr 89, poz. 414 ze zm.), który nakazuje właściwemu organowi nadzoru architektoniczno-budowlanego sprawdzać, czy projekt został sporządzony przez osobę posiadająca wymagane uprawnienia budowlane.

Prawa pokrewne zatem stanowią uprawnienia szczególne w stosunku do praw autorskich. Specyfika przedmiotów tych praw jest natomiast na tyle duża, iż nie było możliwości uregulowania ich w ramach szczególnych zasad ochrony autorskopraw- nej, na kształt programów komputerowych czy utworów audiowizualnych. Umieszczenie unormowania praw autorskich i praw pokrewnych w jednej ustawie uznano, ze względu na podobieństwo przedmiotu ochrony, za optymalne rozwiązanie systemowe, choć wysuwane były także inne, alternatywne propozycje (chodziło o pomysł uchwalenia odrębnej ustawy, poświęconej prawom pokrewnym, co szczególnie silnie artykułowano w stosunku do artystycznych wykonań).